Pogotowie maturalne: Motywy literackie - Motyw śmierci

Miłość i śmierć w wybranych utworach literackich i w sztuce

Prezentację zacznę od przytoczenia fragmentu wiersza Jana Lechonia:
Pytasz, co w życiu z wszystkich rzeczą główną,
Powiem ci: śmierć i miłość – obydwie zarówno.
Jednej się oczu czarnych, drugiej – modrych boję.
Te dwie są me miłości i dwie śmierci moje.
(Jan Lechoń, Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzeczą główną...)
Tematem mojej prezentacji maturalnej jest funkcjonowanie motywu miłości i śmierci w utworach literackich i sztuce. Miłość i śmierć, Eros i Tanatos – wydawałoby się, że to wykluczające się przeciwieństwa. Nic bardziej mylnego, okazuje się bowiem, iż miłość jest nierozerwalnie związana ze śmiercią, a śmierć z miłością, co idealnie zobrazował Lechoń w zacytowanym fragmencie. W literaturze i sztuce niezwykle często podejmowane są te dwa tematy jako wyraz refleksji i zadumy nad życiem człowieka. Fascynacja śmiercią i miłością ma charakter ponadczasowy i stanowi jedno z najbogatszych źródeł inspiracji twórczej artystów – śmierć stanowi jedyny aksjomat ludzkiego istnienia, miłość natomiast wypełnia to istnienie sensem i pozwala łatwiej znosić przeciwności losu. Omawiane pojęcia są niezwykle bliskie człowiekowi, trudno więc o bardziej nośny i interesujący temat twórczych poszukiwań.
Istnieją epoki, w których temat śmierci jest podejmowany częściej, jak choćby wszechobecny danse macabre w czasach średniowiecza czy świadomość przemijalności zachowana w utworach barokowych. Nie oznacza to, że w innych okresach kulturowych ten temat zanika, można rzec, że pojawia się stale. Wyobrażenie śmierci wynika z jej cech ponadczasowych: bezwzględności i przypadkowości, dlatego refleksja na jej temat jest niezależna od czasów, w których powstaje. Miłość w kulturze bywała tematem tabu, jednak na kartach literatury można było nierzadko ominąć cenzurę i zakłopotanie, próbując opisać tę jedną z najczęściej poruszanych namiętności człowieka. Bardzo często obok tematu miłości pojawia się śmierć – zdarza się tak, że miłość sprowadza śmierć, o czym świadczy np. historia Romea i Julii, czasem miłość ratuje od śmierci – pamiętamy scenę z Krzyżaków, gdy Danusia ocala Zbyszka od śmierci okrzykiem „Mój ci on!”, a bywa też tak, że miłość realizuje się dopiero po śmierci, jak w przypadku Tristana i Izoldy. Jak widać te dwa tematy nieustannie się ze sobą splatają, można zapytać, która z tych dwóch sił jest mocniejsza? Jaki wywierają wpływ na człowieka? W jakich okolicznościach się spotykają? Na te pytania postaram się dać odpowiedź w niniejszej prezentacji.
Chciałabym rozpocząć swoje rozważania od średniowiecznego poematu, który w niezwykle obrazowy sposób dotyka poruszanej tematyki, chodzi tu o Dzieje Tristana i Izoldy. Miłość dwojga ludzi to temat nieco lekceważony w średniowieczu, w którym na pierwszym planie pojawiał się Bóg i wszechobecna śmierć, jako kara za grzechy. W czasie, gdy Kościół potępiał ziemskie rozkosze, a kobieta często była utożsamiana z grzechem i pokusą, znalazło się także miejsce dla tragicznych kochanków, których dotyczyła przecież również namiętność, Tristana i Izoldę. Izolda ma zostać żoną króla Marka, Tristan jako jego zaufany rycerz ma być tylko jej opiekunem w podróży, jego zadaniem jest przyszłą małżonkę królowi przywieźć. Wskutek nieprzewidzianych wypadków losy Tristana i Izoldy tragicznie się splatają. Decydujący wpływ na rozwój wypadków miał tutaj magiczny napój, który wyzwolił miłość między głównymi bohaterami. Poczucie winy, lęk przed grzechem i wierność ideałom determinowały zachowanie człowieka tamtych czasów, dlatego kochankowie cierpią ogromne katusze z powodu swojej zakazanej miłości. Właśnie to uczucie staje się powodem ich śmierci – można niejako stwierdzić, że miłość wywołuje tę śmierć – wygnany z kraju Tristan umiera od ran, Izolda z żalu także oddaje ducha. Jak czytamy w książce: kochankowie w wielkiej żałobie miłowali się, później zasię pomarli (…), on przez nią, ona przez niego. Miłość wygrywa dopiero po ich śmierci, czego dowodem i symbolem jest głóg wyrastający z grobu Tristana i wnikający do grobu Izoldy. Jak widać na tym przykładzie miłość i śmierć splatają się ze sobą, pocieszające jest jednak to, iż ta ostatnia nie jest ostateczna, wszak głóg wyrastał wciąż na nowo, znamionując siłę miłości i jej trwanie mimo śmierci.
Miłość i śmierć pojawiają się też w powieści Gustava Flauberta Pani Bovary. Początkowo miłość jest na scenie sama – najpierw w przywołanych utworach średniowiecznych i romantycznych, którymi zaczytuje się tytułowa bohaterka. Pojawiają się w nich mężczyźni, w wizerunku których Emma się zakochuje. Nijak nie przystają opisane tam historie do jej nudnego życia u boku męża. Emma idealizuje miłość, chce kochać i być kochaną, jednak mąż Karol nie spełnia jej oczekiwań – nie kocha jej tak, jakby tego chciała. A ona chciała poszukiwania kochanków, nie sama miłość dawała jej szczęście, ale dreszcz towarzyszący próbowaniu owocu zakazanego. Flaubert daje obraz miłości nieszczęśliwej, wynikłej z czytania „złej” literatury, zrodzonej w chorej psychice niezaspokojonej kobiety. Pani Bovary rozczarowana małżeństwem mówi o nim z obrzydzeniem: Pomyliłam się więc. Miłość sprowadzona zostaje więc do stanu pomyłki życiowej, z którą żyje się bardzo trudno. Emma znienawidziła męża za jego spowszedniałe nudne uczucie, co wyrażają jej myśli: oczekiwane szczęście jednak nie nadeszło. Wtedy w jej życiu pojawiają się miłostki i następne rozczarowania. Emma nie potrafi kochać swojego męża, jej nie potrafią kochać kolejni kochankowie i w tym momencie na scenę wkracza widmo śmierci. Emma Bovary bowiem nie chce żyć w taki sposób. Ostatecznie nie wiadomo, co skłoniło ją do samobójstwa – czy klęska, którą poniosła i niechciana miłość małżeńska, czy świadomość niemożliwości spełnienia swoich pragnień. Jak ulał pasuje tu stwierdzenie z powieści Marqueza (— Gabriel Garc�a M�rquez Miłość w czasach zarazy), iż Jedynym bólem jaki przeraża mnie w śmierci, jest to, że można umrzeć nie z miłości. Z madame Bovary chyba właśnie tak było. Na tym przykładzie literatura daje nam do zrozumienia, że śmierć bywa nie tylko z nieodwzajemnionej miłości i nie tylko wskutek splotu nieszczęśliwych wypadków, śmierć pojawia się także wtedy, gdy miłość bywa zbyt wyidealizowana, gdy jej nie doceniamy lub gdy miłość własna jest zbyt wybujała. Gdy miłość ze śmiercią okazują się mieć to samo oblicze ogromnego cierpienia, brakuje już miejsca na dalsze emocje. Dlatego lepiej nie czuć nic.
Eros i Tanatos spotykają się ze sobą także w kinie. Brak odczuwania emocji i miłości może być paradoksalnie przywrócony poprzez obcowanie ze śmiercią, czego przykład daje nam film Malowany welon John’ego Curran’a. Główna bohaterka, Kitty, podobnie jak Emma Bovary jest znudzona swoim mężem, nie kocha go i nie próbuje zrozumieć. Sytuacja zmusza ją do innego spojrzenia na dotychczasowe życie. Małżonkowie znajdują się w epicentrum cholery w odległej chińskiej prowincji – wszechobecna śmierć mająca bardzo ludzki wymiar wpływa na postrzeganie miłości. Bohaterka boi się śmierci, codziennie natyka się na stosy trupów, słyszy cierpiących ludzi i jest z tym wszystkim sama. Jej mąż, lekarz, stawia śmierci czoło, swoim przykładem pokazuje, że śmierć w jakiś sposób zwalcza się miłością do drugiego człowieka Widząc zmagania męża z cholerą, jego bezustanną walkę z nierównym przeciwnikiem, Kitty zakochuje się w nim naprawdę i sama też zaczyna działać dla innych. Doktor Fane mówi w filmie niewiele, ale wypowiada znamienne słowa, świadczące o jego poczuciu misji: Nikt z nas nie jest tu bez powodu. Mamy zatem w tych słowach ukrytą miłość do kobiety, ale też i miłość do setek obcych ludzi, którym trzeba pomóc. Choć losy tej pary są tragiczne, zakończenie ich miłości nie jest takie jednoznaczne, jak by się mogło wydawać. Lekarz wprawdzie umiera, ich miłość zostaje przerwana, ale bohaterka zmieniła się na zawsze, poza tym poczęło się dziecko, które jest przedłużeniem miłości i nowym życiem, czyli pokonaniem śmierci. To sugestywne dzieło o miłości i śmierci pokazuje jak bardzo te dwa światy mogą się przeplatać, jedno wywołuje drugie, jedno po drugim następuje, obserwujemy naprzemienne ich panowanie. Wniosek jednak nasuwa się tu konkretny, iż miłość jest silniejsza niż śmierć, a czasem ta druga może być pomocna, do zaistnienia tej pierwszej…
Czasem miłość i śmierć są tak nierozerwalnie ze sobą związane, że niczym siostry bliźniaczki muszą być ujmowane razem, jednak należy pamiętać, że są odrębnymi zjawiskami, więc mimo, iż wywołują podobny efekt, nie są tym samym. Literatura pokazuje nam przewrotność powyższych twierdzeń. Barokowy mistrz konceptu J. A. Morsztyn w niebanalny sposób traktuje motyw miłości i śmierci w Sonecie do trupa. Zestawia ów poeta trupa i zakochanego, bezsprzecznie stwierdzając, że spotkał ich taki sam los. Już w pierwszej strofie zakochany odnajduje wiele analogii pomiędzy zmarłym – ofiarą "strzały śmierci", a sobą - martwym od "strzały miłości". Jak widać i śmierć, ale także i miłość potrafi zabijać. Mówi bowiem: Leżysz zabity i jam też zabity. I dalej już wylicza kolejne cechy – bladość obydwu, ciemność umysłu zakochanego i ciemność spowodowaną nakryciem kirem trupa. Jeden jest zniewolony: "mam rozum łańcuchem powity", drugi ma także związane ręce. I na tym podobieństwa się kończą, bo poeta zaczyna wymieniać różnice, które ostatecznie składają się w konkluzję, że trup ma o niebo lepiej niż nieszczęśliwie zakochany – ponieważ, zmarły już nic nie czuje, może milczeć, nie musi opiewać słowami swego bólu, poza tym jest zimny, nie pali go ogień miłości (Tyś jak lód, a jam w piekielnej śreżodze), no i najważniejsze – wkrótce stanie się prochem, a zakochany będzie trawiony żarem uczucia i nadal będzie cierpieć i cierpieć, i cierpieć:

Ty się rozsypiesz prochem w małej chwili,
Ja się nie mogę, stawszy się żywiołem
Wiecznym mych ogniów, rozsypać popiołem.
Cały utwór budowany jest na zasadzie kontrastu, który ujawnia paradoks, że lepiej być martwym aniżeli cierpieć z powodu nieszczęśliwej miłości. Jak widać miłość bywa straszniejsza od śmierci, jeśli nie jest szczęśliwa, wtedy nagle zaczyna się pragnąc śmierci, traktując ją jak wybawienie. A kiedy człowiek kocha, chciałby żyć wiecznie, by nacieszyć się miłością. Zmienne są pragnienia ludzkie…
Nie tylko ludzkie pragnienia bywają zmienne, zmienna może być także sama śmierć, co widać na obrazie Georga Wattsa pod tytułem Miłość i śmierć. Obraz śmierci, jaki pojawia się w kulturze, ma najczęściej postać szkieletu, jak np. czytamy w Rozmowie Mistrza Polikarpa ze śmiercią:
Chuda, blada, żółte lice,
Upadł ci jej koniec nosa,
Z oczu płynie krwawa rosa
Przewiązała głowę chustą,
Nie było warg u jej gęby,
Groźną kosę w ręku mając itd. Itd.

Nieodłączny atrybut stanowi groźna kosa, wizerunek całej postaci jest odrażający, bywa przerażający. Czasem śmierć ma postać anioła stojącego na uboczu, dalekiego i obcego człowiekowi, to znów jawi się jako abstrakcyjne pojęcie aktu zemsty świata na ziemskim porządku natury, o czym czytamy w Trenach Jana Kochanowskiego. Natomiast na obrazie Wattsa śmierć się zmienia – można rzec, że ma ludzkie oblicze, choć jej oblicza wcale nie widać. Ale da się z obrazu wyczytać ludzkie cechy. Mamy tu bowiem scenę powitania miłości i śmierci. Miłość ukazana pod postacią greckiego Amora wpatruje się ze współczuciem w niewidoczną odbiorcy twarz śmierci. Gest Amora mógłby być odczytany także jako odpychanie, jednak nie widać na jego twarzy emocji, które mogłyby tę tezę potwierdzić. Na obliczu miłości widać wyraz troski, a wyciągnięta dłoń nie jest wyrazem niechęci, ale raczej zatrzymanym na płótnie gestem powitania, chęcią przytulenia nadchodzącej śmierci. Śmierć natomiast ukazana jest jako postać o masywnej sylwetce, która gdzieś zatraciła swoją grozę – nie widać szkieletu, odpadających części ciała, nie jest to postać daleka i obca. Poprzez przygarbienie, schylenie głowy i wyciągniętą do powitania rękę sprawia wrażenie postaci złamanej cierpieniem, ogromem smutnych doświadczeń. Pod stopami śmierci wije się wyschnięty korzeń, nad jej głową widać suche liście, za plecami miłości widać za to kwitnące kwiaty – symbol życia. Niezwykle plastycznie ukazał malarz zetknięcie się tych dwóch światów. Bardzo wyraźnie widać tu ich wzajemne przenikanie – postacie witają się jak bliskie sobie osoby – śmierć zmęczona dokonanym zniszczeniem szuka pocieszenia w ramionach miłości. Śmierć po wędrówce wraca do domu, gdzie czeka miłość. Być może na końcu czasów taki będzie ostateczny rachunek – gdy już nie będzie śmierci, zagości tylko miłość? Byłaby to wielce budująca perspektywa.
Kończąc niniejsze rozważania, wypada jeszcze raz stwierdzić, iż miłość i śmierć są zjawiskami bliskimi człowiekowi, dotykającymi go w równym stopniu. Tematyka Erosa i Tanatosa istnieje w literaturze i sztuce odkąd tylko człowiek zaczął je tworzyć. Nie można dać jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, które z tych odczuć jest silniejsze – czasem bywa to miłość, która zwycięża śmierć, czasem zaś miłość jest tak słaba i krucha, że ugina się pod ciężarem śmierci. Twórcy literatury i sztuki próbują stale analizować te pojęcia od podstaw, ponieważ mają świadomość, że są to tematy skomplikowane, tak jak skomplikowany i zróżnicowany wewnętrznie jest każdy pojedynczy człowiek, który doznaje miłości i śmierci.
Śmierć z jednej strony potrafi rozdzielić, z drugiej jednak łączy, miłość scala, ale jej brak zabija, więc pewnie rację miał Jim Morrison, śpiewając, że tak naprawdę to nie śmierć rozdziela ludzi, lecz brak miłości. Być może w tym ostatecznym zestawieniu deficyt miłości jest groźniejszy niż śmierć? Ponieważ potrafi bardziej rozdzielić i mocniej zranić, bez nadziei na poprawę. Nie można porównywać, niczym Morsztyn, siły miłości i śmierci, trzeba je postrzegać jako dwie równorzędne siły mające ogromną moc i prawie zawsze występujące razem.

strona: 1 2 3 4 5

Bo życie kruche jest... Motyw cierpienia i śmierci na podstawie wybranych utworów literackich i dzieł sztuki
Ocena: 20/20	Teza: Bohaterowie literaccy często staja w obliczu śmierci i cierpienia. Zjawiska te są wielowymiarowe i często nieuniknione. Ocena opisowa nauczyciela: Temat trudny. Bardzo dobrze przeprowadzona argumentacja broni tezę prezentacji. Ciekawe wnioski uzupełniają całość. Brawo!


Symbol jako sposób nazywania niewyrażalnego. Interpretując wybrane utwory literackie i dzieła malarskie, określ rolę symbolu w komunikacji artystycznej
Ocena: 20/20	Teza: Śmierć, szczególnie u twórców modernistycznych ma często znaczenie symboliczne, jest nośnikiem pewnych głębszych przemyśleń i przeżyć autora Ocena opisowa nauczyciela: Autor w umiejętny sposób porusza się po świecie literatury i sztuki. Na uwagę zasługuje bogata bibliografia.


Różne sposoby ukazywania śmierci i umierania w literaturze i malarstwie renesansu oraz przełomu XIX i XX wieku
Ocena: 20/20	Teza: Motyw życia i śmierci towarzyszy ludzkości od początku jej istnienia poprzez wszystkie epoki literackie i artystyczne. Ocena opisowa nauczyciela: Praca dojrzała, bardzo przejrzysta. Kolejne argumenty przedstawione są logicznie. Dobre wprowadzenie do tematu i wnioski.


Motyw śmierci w literaturze i sztukach plastycznych. Omów zagadnienie, odwołując się do wybranych dzieł
Ocena: 20/20	Teza: W zależności od epoki historycznej, kultury, światopoglądu i głoszonych idei człowiek próbował oswajać śmierć, pojąć jej zagadkę. Ocena opisowa nauczyciela: Praca bardzo obszerna i szczegółowa. Temat wnikliwie zanalizowany.


Śmierć jako motyw w literaturze i sztuce. Przeanalizuj zagadnienie na wybranych przykładach
Ocena: 20/20	Teza: Artyści, próbując przybliżyć innym tajemnicę śmierci, przedstawiali w swoich dziełach własne wyobrażenia umierania i życia pośmiertnego. Ocena opisowa nauczyciela: Praca bogata w różne wizje śmierci. Rozbudowana bibliografia, płynna i poprawna wypowiedź. Ciekawe ilustracje.


Analizując wybrane utwory literackie, omów funkcje śmierci i zła w baśniach, bajkach i mitach
Ocena: 20/20	Teza: Zło i śmierć podstawowymi elementami baśniowego, bajkowego i mitycznego świata. Ocena opisowa nauczyciela: Praca w pełni realizuje temat. Ciekawe przykłady literatury podmiotowej, przemyślana kompozycja.


Danse macabre - motyw śmierci w literaturze i sztuce
Ocena: 20/20	Teza: Taniec śmierci odzwierciedla wszechobecność śmierci, która wszystkich ludzi traktuje tak samo. Ocena opisowa nauczyciela: Motyw bardzo poprawnie opracowany. Zawiera zarówno literackie, jak i plastyczne przykłady. Dobra bibliografia i plan prezentacji.


Czekając na śmierć, czyli jak i w czym odnaleźć sens życia kiedy brak już nadziei. Rozwiń temat w oparciu o wybrane utwory z różnych epok
Ocena: 20/20	Teza: Autorzy każdej epoki przedstawiali ludzi oczekujących na śmierć, świadomych jej nieuchronnego nadejścia. Ocena opisowa nauczyciela: Praca zawiera wszelkie niezbędne argumenty. Poprawna konstrukcja, ciekawy tok myślenia.


Ars moriendi - wielcy bohaterowie literaccy wobec śmierci. Zaprezentuj ich postawy i autorskie sposoby kreacji analizując wybrane dzieła
Ocena: 20/20	Teza: Główne utwory związane z ars moriendi powstały w średniowieczu, jednak i w późniejszej literaturze możemy odnaleźć przykłady godnej śmierci. Ocena opisowa nauczyciela: Praca wykorzystuje dostępne argumenty. Poprawna stylistyka, logiczna spójność.


Przedstaw funkcjonowanie motywu śmierci w literaturze i sztuce średniowiecza i baroku
Ocena: 20/20	Teza: Charakterystyka obrazów śmierci w średniowieczu i barok Ocena opisowa nauczyciela: Praca szczegółowa, zawiera wiele ciekawych przykładów z literatury i sztuki. Poprawna kompozycja, teza i wnioski.


Człowiek wobec śmierci w literaturze i sztuce. Przedstaw zagadnienia na wybranych przykładach
Ocena: 20/20	Teza: Artyści często wykorzystywali motyw śmierci, by ukazać swój stosunek do niej lub stosunek swego pokolenia. Ocena opisowa nauczyciela: Praca zawiera wiele interesujących przykładów. Poprawna bibliografia i plan.


Miłość i śmierć w wybranych utworach literackich i w sztuce
Ocena: 20/20	Teza: Miłość i śmierć w literaturze i kulturze – popularność omawianych motywów. Ocena opisowa nauczyciela: Prezentacja w pełni realizuje temat. Ciekawe przykłady oraz wnioski.


Literackie i malarskie sposoby heroizacji śmierci bohatera. Omów problem na wybranych przykładach
Ocena: 20/20	Teza: Heroizacja śmierci bohaterów najczęściej służyła zachowaniu pamięci i oddaniu hołdu nieprzeciętnym jednostkom. Ocena opisowa nauczyciela: Praca ciekawa, oparta na przykładach z różnych epok literackich.


Przedstaw motyw poświęcenia życia w literaturze. Scharakteryzuj problem, analizując przykłady literackie z różnych epok
Ocena: 20/20	Teza: Ukazanie wyjątkowych postaci, które w imię szczytnej idei poświęciły własne życie. Ocena opisowa nauczyciela: Temat ciekawie przedstawiony. Oparty na lekturach z różnych epok.


Wesela i pogrzeby w literaturze polskiej. Omów różnorodne ujęcia motywów, odwołując się do wybranych przykładów
Ocena: 20/20	Teza: Motyw wesela i pogrzebu w twórczości pisarzy polskich różnych epok. Ocena opisowa nauczyciela: Prezentacja w pełni wyczerpuje temat - opisuje dwa wesela i dwie ceremonie pogrzebowe.


Przedstaw różne wyobrażenia ludzi dotyczące śmierci w oparciu o wybrane dzieła literackie
Ocena: 20/20	Teza: a) Uniwersalność i tajemniczość tematu śmierci widziana oczami twórców literatury. Ocena opisowa nauczyciela: Prezentacja wnikliwie przedstawia wybrane utwory. Poprawny styl i kompozycja.


Motyw śmierci w literaturze i sztuce romantyzmu i Młodej Polski. Omów na wybranych przykładach.
Ocena: 20/20	Teza: Zaprezentowanie funkcjonowania motywu śmierci w literaturze i sztuce romantyzmu i Młodej Polski. Ocena opisowa nauczyciela: Bogata bibliografia i szczegółowy plan prezentacji.


Przedstaw rolę motywu śmierci w wybranych utworach literackich
Ocena: 20/20	Teza: Pisarze i poeci w zależności od roli, jaką przypisywali motywowi śmierci opisywali różnorodne jej oblicza. Ocena opisowa nauczyciela: Prezentacja przemyślana, pokazuje różnorodne wizje śmierci służące różnym celom autorskim.


In hora mortis. W jaki sposób poeci opisywali swoje przeżycia związane ze śmiercią ważnych dla nich osób?
Ocena: 20/20	Teza: Artyści przeżywając śmierć ważnych dla nich osób swoje refleksje przekazywali za pomocą języka poezji. Ocena opisowa nauczyciela: Prezentacja w pełni realizuje temat. Mówi o poetyckich obrazach "godziny śmierci" w różnych epokach.


Wykorzystanie motywu śmierci w utworach literackich i malarskich XIX i XX wieku Omów, analizując wybrane dzieła
Ocena: 19/20	Teza: Literatura odbiega od przedstawiania śmierci wyłącznie w biologicznym wymiarze, nadając jej określony sens. Ocena opisowa nauczyciela: Praca logiczna, zawierająca bogatą literaturę podmiotową i przedmiotową. Wiele argumentów na udowodnienie tezy.


Motyw śmierci w literaturze i malarstwie. Omów na wybranych przykładach
Ocena: 19/20	Teza: Temat śmierci jest ciągle aktualny i fascynuje wielu artystów, dlatego też powstało mnóstwo dzieł poruszających tę kwestię. Ocena opisowa nauczyciela: Praca napisana dobrym stylem. W pełni realizuje temat.


Obraz śmierci w malarstwie i literaturze. Omów na wybranych przykładach
Ocena: 19/20	Teza: Myśl o śmierci towarzyszyła człowiekowi praktycznie od zawsze. Istnieją na to dowody w poezji, prozie, dramacie czy sztukach pięknych. Ocena opisowa nauczyciela: Praca napisana płynnym językiem. Ciekawe przykłady z malarstwa. Logiczna i przejrzysta kompozycja.


Motyw samobójstwa w literaturze. Przedstaw na wybranych przykładach pochodzących z różnych epok
Ocena: 19/20	Teza: W literaturze akt samobójstwa jest najczęściej potępiany i nie prowadzi do niczego pozytywnego. Ocena opisowa nauczyciela: Temat zwięźle ukazany. Poszczególne argumenty sformułowane poprawnie. Jasne wnioski. Właściwy plan i bibliografia.


Śmierć i umieranie w literaturze dawnej oraz współczesnej. Omów na podstawie dwóch epok
Ocena: 19/20	Teza: Różnorodność sposobów ujęcia motywu śmierci i umierania jest ściśle uzależniona od okoliczności historycznych, światopoglądowych i epokowych. Ocena opisowa nauczyciela: Praca dojrzała, wnikliwie analizuje temat. Poprawnie dobrana literatura.


Motyw śmierci w literaturze. Dokonaj analizy wybranych utworów z różnych epok
Ocena: 19/20	Teza: Artyści, próbując przybliżyć innym tajemnicę śmierci przedstawiali w swoich dziełach własne wyobrażenia umierania i życia pośmiertnego. Ocena opisowa nauczyciela: Praca szeroko ukazuje motyw śmierci w literaturze. Szczegółowa bibliografia i plan pracy.


Przedstaw różne wyobrażenia ludzi dotyczące śmierci w oparciu o wybrane dzieła literackie
Ocena: 19/20	Teza: Przez wieki w literaturze śmierć przybierała różnorodne obrazy. Ocena opisowa nauczyciela: Praca na kilku przykładach pokazuje jak artyści przedstawiali śmierć. Poprawna bibliografia i język wypowiedzi.


Scharakteryzuj różne ujęcia motywu śmierci w literaturze i określ ich funkcje
Ocena: 19/20	Teza: Artyści odmiennie przedstawiali motyw śmierci w literaturze w zależności od funkcji jaką miał pełnić. Ocena opisowa nauczyciela: Praca pokazując różne ujęcia śmierci uwzględnia ich funkcję. Poprawny język, rozbudowana bibliografia i plan pracy.


Sposoby ukazywania bohaterskiej śmierci w literaturze. Scharakteryzuj je na podstawie wybranych utworów różnych epok literackich.
Ocena: 19/20	Teza: Mimo iż istota śmierci jest niezmienna, odmienne są sposoby prezentacji bohaterskiej śmierci w literaturze rożnych epok. Ocena opisowa nauczyciela: Praca poprawna, bogata bibliografia.


Sceny śmierci w literaturze. Porównaj i omów ich funkcje w wybranych dziełach
Ocena: 19/20	Teza: Aby „oswoić” śmierć poszczególni twórcy próbowali przedstawić różnorodne sceny śmierci. Ocena opisowa nauczyciela: Praca zawiera wszystkie niezbędne elementy. Poprawny plan pracy oraz bibliografia.


Obraz śmierci w sztuce średniowiecza. Omów na wybranych przykładach
Ocena: 19/20	Teza: Wyobrażenia śmierci w średniowieczu miały przede wszystkim charakter dydaktyczny – przypominały o kruchości ludzkiego żywota i zachowaniu pokory wobec Stwórcy. Ocena opisowa nauczyciela: Praca ciekawa, ukazuje różnorodność wizerunków śmierci. Poprawna bibliografia.


Motyw śmierci i czasów ostatecznych w literaturze, sztuce i muzyce. Omów, analizując wybrane przykłady
Ocena: 19/20	Teza: Motyw śmierć i czasów ostatecznych ukazywany jest na obraz i podobieństwo wyobrażeń ludzi żyjących w danej epoce. Ocena opisowa nauczyciela: Zwięzła praca w pełni realizująca temat.


Topos śmierci heroicznej w literaturze. Przedstaw jego źródła i udowodnij jego popularność w epoce romantyzmu i literaturze współczesnej
Ocena: 19/20	Teza: Popularność motywu śmierci heroicznej w romantyzmie i czasach współczesnych. Ocena opisowa nauczyciela: Prezentacja w pełni poprawna, właściwy dobór lektur i ciekawe wnioski.


Motyw miłości i śmierci. Przedstaw na wybranych przykładach literackich
Ocena: 18/20	Teza: Miłość i śmierć w literaturze to nierozerwalne uczucia. Ocena opisowa nauczyciela: Praca na odpowiednio dobranych przykładach literackich ilustruje postawioną tezę. Poprawna bibliografia.


Bohaterska śmierć w literaturze. Przedstaw na wybranych przykładach literackich
Ocena: 18/20	Teza: W romantyzmie twórcy ukazywali śmierć bohaterów w celu ukazania właściwej postawy patriotycznej, jednak sposoby przedstawiania zgonu bohatera były różne. Ocena opisowa nauczyciela: Praca poprawna, napisana dobrym językiem. Teza poprawnie uargumentowana.


Różne ujęcia śmierci w literaturze i sztuce. Omów na wybranych przykładach
Ocena: 18/20	Teza: Pomimo licznych prób ukazania śmierci w literaturze i sztuce wciąż pozostaje ona tajemnicą. Ocena opisowa nauczyciela: Praca poprawnie realizuje temat. Dobry język i styl wypowiedzi.


Samobójstwo jako temat utworów literackich różnych epok
Ocena: 18/20	Teza: Ucieczka przed realnym życiem, zagubienie w świecie wartości oraz niedojrzałość i nieodpowiedzialność jako źródła decyzji samobójczej wybranych bohaterów literackich. Ocena opisowa nauczyciela: Praca świetnie realizuje temat. Ciekawa kompozycja pracy.


Motyw umierania ukazany w literaturze. Omów na wybranych przykładach
Ocena: 18/20	Teza: W literaturze problem śmierci jest podejmowany niezwykle często. Ocena opisowa nauczyciela: Poprawna i przejrzysta praca. Ciekawa prezentacja pps.


Śmierć w literaturze różnych epok
Ocena: 18/20	Teza: Śmierć to jeden z najczęściej pojawiających się motywów w literaturze. Ocena opisowa nauczyciela: Praca bardzo zwięzła. Poprawna forma wypowiedzi i przytoczone argumenty.


Człowiek wobec śmierci w poznanych utworach literackich różnych epok. Przedstaw na wybranych przykładach
Ocena: 18/20	Teza: Wizerunek śmierci zmieniał się w zależności od czasu, w którym poruszano ten temat. Ocena opisowa nauczyciela: Praca przeciętna. Dobra argumentacja. Poprawny język i styl wypowiedzi.


Motyw śmierci heroicznej w wybranych utworach
Ocena: 18/20	Teza: Literatura wskazuje bohaterów, którzy poświęcając swoje życie w dobrej sprawie, ukazali swe męstwo i odwagę. Ocena opisowa nauczyciela: Prezentacja poprawna, analizuje podstawowe utwory dotyczące heroicznej śmierci.


Stosunek człowieka do śmierci. Przedstaw problem, opierając się na wybranych lekturach
Ocena: 17/20	Teza: Obraz śmierci w literaturze ukształtowany jest na obraz i podobieństwo ludzkich wyobrażeń danej epoki. Ocena opisowa nauczyciela: Praca poprawna i przejrzysta. Śmierć została przedstawiona wieloaspektowo, na przykładzie lektur z różnych epok.


Funkcje motywu śmierci w literaturze i sztuce. Przedstaw na podstawie wybranych utworów
Ocena: 17/20	Teza: Śmierć jest zjawiskiem ponadczasowym, które na przestrzeni epok literackich zmienia swój wizerunek. Ocena opisowa nauczyciela: Praca przeciętna. Poprawna bibliografia i plan wypowiedzi.


Wizerunek śmierci w utworach literackich i malarstwie. Zaprezentuj odwołując się do wybranych przykładów
Ocena: 17/20	Teza: We wszystkich epokach niemal każdy twórca podejmował temat śmierci. Ocena opisowa nauczyciela: Praca poprawna, a temat przedstawiony na wielu przykładach.


Miłość, samotność i śmierć w literaturze. Przedstaw temat, odwołując się do wybranych przykładów
Ocena: 17/20	Teza: Zróżnicowanie kreacji miłości, śmierci i samotności na przestrzeni wieków. Ocena opisowa nauczyciela: Praca przeciętna i tendencyjna. Poprawna bibliografia.